Adem-Tocht verkent de wijsheid van Israël

In onze maandelijkse bijeenkomst hebben we het deze keer over de wijsheidslitetatuur in de Bijbel. Dit zijn de boeken: Job, Spreuken, Prediker, Hooglied, Wijsheid, Boek der psalmen en Wijsheid van Jesus Sirach (ook Ecclesiasticus genoemd).

We hebben het over de boeken Job, Spreuken, Prediker, Hooglied, Wijsheid, Boek der Psalmen, en Wijsheid van Jezus Sirah
De Bijbel houdt zich bezig met ‘geschiedenis’: van de eerste mens tot de voltooiing. Deels is het echte geschiedschrijving, maar meer is ‘symbolisch’ te lezen. De Wijsheidsliteratuur echter staat losser van belevenissen en personages, is tijdlozer en anoniemer. Je kan ze niet als verhaal in één keer doorlezen. Ze is een uitdrukking van de eeuwenlange ervaringsreflectie van een volk, zowel profaan als religieus. De Bijbelse wijsheid is wel sterk verbonden met het geloof van Israël. De oerbron van alle wijsheid is het Woord Gods: de ‘Vrees des Heren’ genoemd. Daarmee wordt de ‘menselijke wijsheid’ op een hoger niveau getild. Het bidden en mediteren van de psalmen hoort dan ook tot de diepste wijsheid. De evangelist Mattheüs onderstreept dat Jezus de Wet tot vervulling komt brengen. Maar ook de Wijsheid komt in hem tot vervulling, zoals Johannes zegt: Hij is het mensgeworden Woord van God, bron van alle inzicht.

Wijsheid komt niet zomaar, het is ook niet een gave die je krijgt, je moet er wat voor doen. Vroeger toen we jong waren werden we opgevoed. Een mes moet je niet bij het lemmet pakken, want dan snijd je je vingers. Later op school leerden we hoe je moest schrijven en rekenen, en daarmee leerde je hoe je in de winkel dingen kocht voor de juiste prijs. Dit is nog geen wijsheid, het is het opdoen van kennis. Een dokter kan jarenlang gestudeerd hebben en alles weten (= de kennis) over het menselijk lichaam, maar is hij daarmee een goede dokter? Hij wordt het pas als hij ook leert luisteren naar zijn patiënten en het goede met hen voor heeft. Als hij dit laatste doet, dan komt de wijsheid om de hoek kijken. Een theoloog heeft heel veel gestudeerd, maar dat wil nog niet zeggen dat hij wijsheid bezit. Een lekenprediker die weinig heeft gestudeerd, maar veel in de Bijbel heeft gelezen EN wat in de Bijbel staat toepast, is veel wijzer. Die zal zijn vijanden brood geven (Spr. 25:21). Terwijl iemand met alleen kennis had geadviseerd om de vijand uit te schakelen. Zowel de theoloog als de lekenprediker zullen het genoemde vers hebben gelezen, alleen de laatste heeft begrepen wat er staat en kan het daarom in toepassing brengen.

Tot nu toe sprak ik alleen over wijsheid in kleine letters, de WIJSHEID in hoofdletters is als we Gods Woord hebben gelezen, het in toepassing brengen en als kostbare schat aan anderen willen geven. Dat is de essentie die we in Spreuken vinden, het is een lange lijst met allerlei tips wat je wel of niet moet doen. Maar alleen kennisname daarvan is niet voldoende, pas als je de Spreuken begrijpt, ze onderzoekt en toepast, dan pas komt de wijsheid om de hoek kijken. Vandaar dat de eerste en belangrijkste spreuk in het Bijbelboek begint met de basis voor het opdoen van WIJSHEID: De vrees (het ontzag, respect) des HEEREN is het beginsel der wetenschap.

Naar een tekst van Peter Smidt die de wijsheidsliteratuur van 300 pagina’s in de Bijbel heeft samengevat.